مریم میرزاخانی کیست؟
پروفسور مریم میرزاخانی دانشمند ریاضیدان برجسته ایرانی و از ریاضیدانان برتر جهان، دانش‌آموخته دانشگاه هاروارد و استاد دانشگاه استنفورد بود. او نخستین دختر ایرانی است که در المپیادهای ریاضیات جهان برنده مدال طلا شد و دو سال متوالی به این مهم دست پیدا کرد.
تاریخ تولد مریم میرزاخانی
مریم میرزاخانی در ۲۲ اردیبهشت ماه ۱۳۵۶ (۱۲ مه ۱۹۷۷ میلادی) در تهران به دنیا آمد.
او سومین فرزند خانواده‌‌ای نیکوکار و اهل فرهنگ و دانش است و پدرش مهندس «احمد میرزاخانی» از اهالی روستای فشندک طالقان استان البرز و رئیس هیئت مدیره مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد بود. دوران کودکی مریم با عشق به کتاب و نویسندگی و خواندن رمان‌های متفاوت سپری شد.
او خود درباره این دوران از زندگی‌اش چنین می‌گفت:
وقتی که بچه بودم رویایم این بود که نویسنده شوم. هیجان‌انگیزترین لحظاتم را به خواندن رمان می‌گذراندم، در واقع هر چیزی را به دستم می‌رسید می‌خواندم.
پس از به پایان رساندن تحصیلات ابتدایی، در آزمون ورودی مدارس سمپاد (سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان) شرکت کرد و وارد دبیرستان فرزانگان تهران شد. میرزاخانی به‌همراه دوست و همراه همیشگی‌اش «رویا بهشتی زواره» اولین دخترانی بودند که به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافته و مدال‌های طلا و نقره المپیاد را با خود به خانه آوردند. او توانست در سال سوم و چهارم دبیرستان (سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴) مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری را کسب کند و با شرکت در المپیاد ریاضی جهان، نام خود را بر سر زبان‌ها بیندازد.
مریم میرزاخانی در دبیرستان
مریم میرزاخانی اولین دانش‌آموز ایرانی بود که نمره کامل را در المپیاد جهانی ریاضی در کانادا به‌دست آورد و در دو سال پیاپی (۱۹۹۴ هنگ‌کنگ و ۱۹۹۵ کانادا) برنده مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی شده و رکورد کسب مدال طلا در دو سال را نیز در بین محصلان ایرانی از آن خود کرد.
مریم از تاثیر مثبت محیط دبیرستان بر زندگی علمی خود ابراز رضایت می‌کرد:
من به دبیرستان ممتاز فرزانگان در تهران رفتم و در آنجا اساتید بسیار خوبی داشتم.
او به‌همراه رویا در سال ۱۳۷۴ وارد دانشگاه صنعتی شریف شده و دوره کارشناسی خود را در این دانشگاه به پایان می‌رساند. میرزاخانی در این زمان به‌عنوان همکار در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی مشغول بود و همچنین اثبات ساده‌ای برای قضیه شُر یافت که ماهنامه انجمن ریاضی آمریکا آن را به چاپ رساند.
مریم درباره علاقه و استعدادش در حل مسائل ریاضی می‌گفت:
من برای حل مسائل ریاضی فرمول خاصی ندارم. گاه احساس می‌کنم در یک جنگل گم شده‌ام. همه دانسته‌هایم را به کار می‌گیرم تا یک راهی پیدا کنم و حقه‌ای بزنم. بالاخره با قدری هم شانس یک‌باره خود را انگار بالای تپه‌ای می‌رسانم که از آن جا همه چیز روشن دیده می‌شوند.
جوایز مریم میرزاخانی
در میان جوایز مریم میرزاخانی مدال فیلدز اهمیت ویژه‌ای دارد، چراکه بالاترین نشان علمی رشته ریاضیات است و مریم اولین زن در جهان محسوب می‌شود که موفق به دریافت این جایزه علمی ارزشمند شد. این مدال را در سال ۲۰۱۴ و در کنفرانس جهانی ریاضیات در سئول به وی اهدا کردند.
- مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی هنگ‌کنگ با امتیاز ۴۱ از ۴۲ در سال ۱۹۹۴
- مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی کانادا با نمره کامل در سال ۱۹۹۵
- همکار پژوهشگاه دانش‌های بنیادی تهران از ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹
- برنده جایزه افتخاری دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۳
- برنده جایزه برترین فارغ‌التحصیلان دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۳
- برنده جایزه پژوهشگر برتر بنیاد ریاضیات کلی در سال ۲۰۰۴
- برنده جایزه ای‌ام‌اس بلومنتال در سال ۲۰۰۹
- دعوت به کنگره بین‌المللی ریاضیات در سال ۲۰۱۰ برای سخنرانی در مورد توپولوژی و سیستم‌های پویا و معادله دیفرانسیل معمولی
- برنده جایزه ستر از طرف انجمن ریاضی آمریکا در سال ۲۰۱۳
- انتخاب به‌عنوان یکی از ۱۰ فرد مهم سال ۲۰۱۴ از سوی مجله نیچر
- برنده جایزه بنیاد ریاضیات کلی در سال ۲۰۱۴
- سخنران مدعو کنگره بین‌المللی ریاضی در سال ۲۰۱۴
- برنده مدال فیلدز در سال ۲۰۱۴ در سئول کره جنوبی
- عضویت در فرهنگستان علوم فرانسه در سال ۲۰۱۵
- عضویت در مجمع فیلسوفان آمریکا در سال ۲۰۱۵
- عضویت در آکادمی ملی علوم آمریکا در سال ۲۰۱۶
- عضویت در فرهنگستان هنر و علوم در سال ۲۰۱۷
علت فوت مریم میرزاخانی
در ابتدای تابستان سال ۲۰۱۷ میلادی (تیرماه ۱۳۹۶ خورشیدی)، مریم به‌دلیل بیماری سرطان پستان در بیمارستان بستری شد. بیماری سرطان او از چهار سال قبل تشخیص داده شد و پس از این مدت به مغز استخوان مریم سرایت کرده بود.
همسر مریم میرزاخانی درباره او چنین می‌گوید:
مریم بعد از تشخیص سرطان گفت زندگی عادلانه نیست، وقتی که در خانواده خوب و با هوش زیاد به‌دنیا آمدم، هم نبود پس الان هم شکایتی ندارم. برنامه واضحی داشت و کاملا می‌دانست می‌خواهد چه بکند. وقتی او را الگو می‌دانستند از خودم می‌پرسیدم چطور ممکن است!؟ چراکه پیروی از او آسان نبود زیرا او انسان خاصی بود، ذهن قوی داشت و می‌دانست از زندگی چه می‌خواهد.
والدین مریم برای دیدار و مراقبت از دختر خود به آمریکا رفتند، اما فرصت زندگی کوتاه او به سرعت تمام شد. مریم میرزاخانی در ۲۳ تیرماه ۱۳۹۶ خورشیدی و زمانی که تنها ۴۰ سال از عمر پربارش می‌گذشت، در بیمارستانی در کالیفرنیا درگذشت، اما نامش برای همیشه در تاریخ جاودانه شد.
روز بزرگداشت مریم میرزاخانی (روز جهانی زنان در ریاضیات)
این پیشنهاد اول بار در ۳۱ ژوئیه سال ۲۰۱۸ (۹ مرداد سال ۱۳۹۷) و در در جلسه عمومی بانوان اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان در ریودو ژانیرو برزیل ارائه و به تصویب رسید. پیشنهادی که مورد حمایت چندین سازمان از جمله انجمن زنان اروپایی در ریاضیات، انجمن جهانی زنان در ریاضیات، زنان آفریقایی در انجمن ریاضیات، انجمن زنان هندی و ریاضیات و نیز گروه زنان ریاضیدان شیلیایی قرار گرفت. این پیشنهاد همچنین با استقبال پرشور و حمایت دیگر حضار همراه و به یک فراخوان جهانی و فراگیر برای اتحاد چندین سازمان ملی و قاره‌ای مبدل شد.
در توضیح این امر آمده که در شرایطی که برای قرن‌ها زنان ریاضیدان جهان مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار گرفته‌اند، تعیین چنین روزی باعث می‌شود که حس تعلق‌خاطر در میان آنها ایجاد شده و آگاهی کل جامعه ریاضیات نیز افزایش یابد. از سویی دیگر، پس از برگزاری ۲۷ کنگره بین‌المللی ریاضیدانان که از سال ۱۸۹۷ در زوریخ آغاز شده، مریم میرزاخانی برای نخستین بار مدال فیلدز که پرافتخارترین جایزه در ریاضیات است را به تصاحب زنان درآورد و راه را برای سایر زنان فعال در این حوزه هموار ساخت و نام، یاد و روز میلادش در ریاضیات برای همیشه جاودان خواهد ماند.
در تقویم جهانی روزی را برای بزرگداشت مریم میرزاخانی در نظر گرفته و آن را روز جهانی زنان در ریاضیات نامیده‌اند. سال ۲۰۱۹ میلادی و به پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران، ۱۲ مه مصادف با ۲۲ اردیبهشت ماه سالروز تولد پروفسور مریم میرزاخانی، به یاد او و پاسداشت خدمات علمی این دانشمند نخبه و برجسته، از سوی اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی، با عنوان روز جهانی زنان در ریاضیات نام‌گذاری شده است.
امیدوارم لذت برده باشید.
